[vc_row][vc_column][vc_column_text]در انتها جهت دریافت راهنمایی و مشاوره بیشتر با وکیل آپ در تماس باشید.

تعریف جعل:

جعل در لغت به معنای خلق کردن و دگرگون کردن و تزویر به معنای حیله و تقلب و خلاف واقع جلوه دادن چیزی است.

در اصطلاح حقوقی، جعل و تزویر عبارت از ساختن هر چیزی مثل سند به یکی از طرق پیش‌بینی شده در قانون بر خلاف حقیقت و به ضرر دیگری است.

هم چنین بر اساس ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، جعل و تزویر عبارتند از ساختن نوشته یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی، خراشیدن، تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر یا بکار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب.

بنابراین جعل یعنی شخصی نوشته یا دیگر چیزهای مذکور در قانون را به قصد جا زده شدن به عنوان اصل بسازد یا تغییر دهد.

جعل فقط در نوشته و آن‌ هم نوشته‌های بر روی کاغذ (نه نوشته‌های روی سنگ و چوب) امکانپذیر است. بنابراین تحریف صدا، چسباندن عکس به کارت شناسایی شخص دیگر، زدن اثر انگشت، ساختن کارت یا بلیطی که هیچ نوشته‌ای ندارد و کشیدن نقاشی جعل نیست.

شخصی که چنین اقداماتی را بر روی سند اصیل و واقعی انجام داده و آن را از صورت اصلیش خارج می­کند جاعل محسوب می­شود.

عناصر جرم جعل:

جرم جعل مانند هر جرم دیگری از سه رکن قانونی، مادی و معنوی تشکیل شده است.

• عنصر مادی: منظور از رکن مادی در ارتکاب جرم این است که رفتار مجرمانه باید نمود خارجی داشته و در عالم خارج به وقوع بپیوندد و صرف تصمیم به ارتکاب جرم تا زمانیکه رفتاری از مرتکب سر نزده قابل مجازات نخواهد بود.

عنصر مادی دارای اجزایی از قبیل فعل مثبت و فعل منفی یا ترک فعل است.

 فعل مثبت همان قلب حقیقت در یک نوشته دارای ارزش و سندیت، به یکی از صور پیش‌بینی شده در قانون بوده و فعل منفی یا ترک فعل نیز در جعل مفادی یا معنوی محقق می‌شود. زیرا در اثر ترک فعل، سندی ایجاد شده که محتوای آن با واقعیت تطبیق نمی‌کند؛ مثل این‌ که قسمتی از تقریرات شخصی که سند را دیکته می‌کند، حذف کرده و ننویسیم و بر اثر آن تعهد یا حقی را که موجب ضرر به غیر است، مخفی کنیم.

انواع رفتار مجرمانه در جرم جعل :

مطابق ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی انواع رفتار مجرمانه در جرم جعل عبارت است از:

• خراشیدن یعنی از بین بردن یک بخش از کلمه یا عدد مانند این که حسین تبدیل به حسن شود و تراشیدن یعنی از بین بردن کل کلمه یا عدد.
• قلم بردن یعنی ناخوانا کردن بخش‌های یک نوشته یا سند یا خط کشیدن روی آن.
• الحاق یعنی چیزی به سند اضافه شود مثلا حسن به حسین تبدیل شود.
• محو کردن یعنی پاک کردن بخشی ار نوشته با وسایلی مانند لاک غلط‌گیر.
• الصاق یعنی دو نوشته به هم وصل شوند نه این‌که نوشته‌ی پاره‌ای به هم مجدد چسبانده شود.

صرف ساختن مهر شخص دیگر به شرط این‌که قصد جا زدن آن به عنوان اصل باشد جعل است.

استفاده از مهر دیگری بدون اجازه نیز در هرحال جعل است.

 جعل از زمره جرایم مادی صرف نیست بلکه نیازمند عنصر روانی است که بدون احراز آن امکان تعقیب سازنده یا تغییر دهنده سند یا نوشته یا چیز دیگری تحت عنوان جرم جعل وجود ندارد.

• عنصر روانی: برای تحقق عنصر روانی جرم جعل از یک سو باید قصد ساختن یا تغییر دادن احراز شود و از سوی دیگر مرتکب باید قصد کامل فریب دادن دیگران را از این که سند یا نوشته یا چیز مجعول دیگری را به عنوان اصل قبول کنند و از این طریق به ضرر خود عمل کنند، داشته باشد. در اینجا منتفع شدن یا قصد منتفع شدن شخص جاعل ضروررت ندارد بنابراین قصد استفاده بردن دیگران هم کفایت می‌کند.

رکن معنوی در جرم جعل:

از دو جزء سوء نیت عام و سوء نیت خاص تشکیل شده است:

• سوء نیت عام در جرم مذکور عبارت است از اینکه فردی رفتار مجرمانه پیش­بینی شده در قانون را با اراده و آگاهی کامل و عامدا و عالما مرتکب شود
• سوءنیت خاص در جرم مذکور عبارت است از اینکه مرتکب باید قصد کامل فریب دادن دیگران را از این که سند یا نوشته یا چیز مجعول دیگری را به عنوان اصل قبول کنند و از این طریق به ضرر خود عمل کنند، داشته باشد.
• عنصر قانونی: منظور از رکن قانونی این است که تا زمانیکه قانونگذار رفتاری را به عنوان جرم معرفی نکند نمی­توان مرتکب آن رفتار را مورد مجازات قرار داد.

قانونگذار در ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی جرم جعل را تعریف کرده و در مواد بعدی به انواع جعل در اسناد رسمی و غیررسمی اشاره کرده است و به تبع آن مجازات جرائم مذکور را برای آن­ها پیش­بینی نموده است.

قانونگذار برای جرم جعل، در مواد ۵۲۳ تا ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ مجازات‌های حبس و جزای نقدی یا هر دو را با هم برای مرتکب پیش‌بینی کرده است.

انواع جعل:

جعل را به دو گروه جعل مادی و مفادی (معنوی) تقسیم می‌کنند:

• ماده ۵۳۲ در رابطه با جعل مادی در اسناد رسمی و ماده ۵۳۴ در رابطه با جعل مفادی (معنوی) در اسناد رسمی است.
• در جعل معنوی نوشته فقط حاوی اطلاعات دروغ است (نه این‌که دروغی را به صادرکننده بگوید) جعل معنوی به این معنی است که یکی از کارکنان دولتی و مراجع قضایی و مأمورین به خدمات عمومی در تحریر نوشته‌ها و قراردادهای راجع به وظایفشان مرتکب جعل و تحریف شوند. بنابراین شروط بالا باید باشد. پس اگر این اسناد مربوط به وظایف کارکنان نباشد جعل معنوی رخ نمی‌دهد.

ماده ۵۳۲ به جعل مادی توسط کارکنان که در راستای وظایف آن‌ها بوده است پرداخته با همان توضیح بالا در رابطه با مرتبط بودن به وظایف آن‌ها.

نکته مهم در تشخیص سند جعل:

نکته‌ی مهم در تشخیص جعل معنوی و مادی این است که جعل معنوی حتما باید شرایط ماده ۵۳۴ را داشته باشد. بنابراین اگر جعل توسط کارمند دولتی و سایر مراجع مذکور نباشد قطعا جعل مفادی (معنوی) نیست و مادی است.

اما در مواردی که جعل توسط کارکنان دولتی صورت گرفته اگر سند صرفاً حاوی اطلاعات دروغ باشد و دروغی راجع به صادرکننده یا تأیید‌کننده‌ی خود نگوید جعل مفادی (معنوی) است مانند این‌که در بازجویی متهم به بازپرس بگوید اتهام را قبول ندارد و بازپرس به هنگام نوشتن اظهارات وی بنویسد (اتهام را قبول دارد). در غیر این مورد جعل صورت گرفته مادی محسوب می‌شود.

 

استفاده از سند مجعول:

تعریف استفاده از سند مجعول:

علاوه بر اینکه رفتار مجرمانه در جرم جعل قابل مجازات است، باید گفت که فردی هم که اسناد مذکور را مورد استفاده قرار داده و از این طریق قصد سوء استفاده داشته باشد، قابل مجازات خواهد بود. سوء استفاده کننده از سند مجعول می­تواند خود جاعل سند باشد یا شخص ثالثی که به هر طریقی این سند را به دست آورده است.

استفاده از سند مجعول با لحاظ اطلاقی که قانونگذار در تنظیم مواد مربوط به آن در نظرداشته است اعم از به کار بردن، تسلیم و ارائه کردن، انتشار دادن، واگذار نمودن، استعمال، استناد یا مبادله کردنِ سندی جعلی با علم به مجعول بودن آن است.

این‏ جرم از جرایم مطلق بوده و حصول نتیجه، شرط تحقق جرم نیست. به علاوه، لازم‏ نیست که به جهت استفاده از آن سند، نفعی به‏ مرتکب برسد یا موجد اضرار غیر ‏شود.

عناصر جرم استفاده از سند مجعول:

• عنصر مادی: رکن مادی این جرم، استناد و به‌کارگیری سند مجعول است.
• عنصر معنوی یا روانی: عنصر روانی‌ یا رکن مادی این جرم نیز همان عمد در استفاده‌ وقصد اضرار به‌ دیگری‌ است.

در وارد کردن‌ ضرر به‌ دیگری ‌نیاز نیست‌ تا ضرر حتماً مادی‌ باشد، بلکه‌ ضرر معنوی‌ را نیز شامل‌ می‌شود و شخص‌ متضرر نیز شامل‌ اشخاص‌ حقیقی‌ و حقوقی می‌شود.

• عنصر قانونی: در نهایت نیز قانونگذار عنصر قانونی جرم استفاده از سند مجعول را در مواد ۵۲۴ تا ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ شامل مجازات‌های حبس و جزای نقدی یا هر دو با هم برای مرتکب پیش بینی کرده است.

صلاحیت رسیدگی به جرم جعل و استفاده از سند مجعول:

در قانون آیین دادرسی کیفری اصل بر صلاحیت دادگاه محل وقوع جرم است اما قانونگذار، دادگاه‌های محل کشف جرم یا دستگیری متهم یا محل اقامت متهم را نیز صالح دانسته است.

به عنوان مثال، اگر متهم در محلی دستگیر شود، دادگاه محل دستگیری باید تحقیقات لازم را انجام داده و پرونده را به همراه متهم به دادگاه محل وقوع جرم بفرستند اما اگر محل وقوع جرم مشخص نباشد دادگاه محل دستگیری به موضوع رسیدگی و حکم صادر خواهد کرد.

اگر متهم جرایم مختلفی را در حوزه‌های قضایی مختلف انجام دهد، دادگاهی که مهمترین جرم در آن حوزه ارتکاب یافته، صالح به رسیدگی به همه جرایم ارتکابی است.

اگر جرایم از نظر درجه اهمیت در یک درجه باشند، دادگاهی که متهم در محل آن دستگیر شده، صالح به رسیدگی به همه جرایم است و اگر متهم دستگیر نشده باشد، دادگاهی که بدوا شروع به تحقیقات کرده، صالح به رسیدگی به همه جرایم است

طرح دعوی در در دادگاه حقوقی یا کیفری؟

در چه مواردی جرم جعل و استفاده از سندمجعول در دادگاه حقوقی و در چه مواردی در دادگاه کیفری مطرح و پیگیری می‌شود:

رسیدگی به همه جرایم از جمله جرم جعل و استفاده از سند مجعول در دادسراها و محاکم کیفری صورت می‌گیرد و در محاکم حقوقی صرفاً به ادعای جعل و اظهار انکار پرداخته می‌شود.

در موضوع جعل، شخص ادعا می‌کند که سند موجود ساختگی و غیرحقیقی است. اما در ادعای انکار شخصی که سند منتسب به وی است، انتساب آن سند یا امضای ذیل آن به خود را منکر می‌شود.

در این حال کسی که نسبت به سند اظهار تردید می‌کند، معمولا شخصی غیر از طرف اصلی دعوا است.

 

آیا در موارد جعل نوشته، امضا یا مهر نیز مانند جعل اسکناس، وجود شباهت بین نمونه اصلی با جعلی عامل تعیین‌‌کننده جرم محسوب می‌شود یا خیر:

آنچه که پایه و اساس جرم جعل را تشکیل می‌دهد امکان به اشتباه انداختن دیگری است؛ به نحوی که بتوان او را فریفت تا سند غیرواقعی را به عنوان سند اصلی باور کند بنابراین امکان به اشتباه انداختن، ملاک کار است نه شبیه بودن .

آیا جعل در فتوکپی مجازاتی برای فرد مرتکب به دنبال خواهد داشت یا خیر:

برای جعلی محسوب شدن کپی سند هر چند مورد دستکاری هم قرار گرفته باشد دو شرط اساسی لازم است؛ نخست «قابلیت به اشتباه انداختن (معیار عرفی)» و  دوم و مهمتر «برابر با اصل شدن کپی توسط مراجع مربوطه »؛ در نتیجه طبق رویه قضایی دست‌کاری در کپی به تنهایی جعل نیست مگر ممهور به مهر تصدیق یا برابر اصل باشد.

 

قابل گذشت یا غیرقابل گذشت بودن جرم جعل و استفاده از سند مجعول:

جرایم جعل و استفاده از سند از مجعول از جرایم غیرقابل گذشت است و رضایت شاکی خصوصی، جاعل و یا استفاده کننده از سند مجعول را از تعقیب کیفری و مجازات معاف نمی‌کند و متهم ناگزیر به تحمل حبس تعیین‌شده و پرداخت جزای نقدی خواهد بود.

 

مجازات جرم جعل و استفاده از سند مجعول:

قانونگذار از ماده ۵۲۴ – ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی به تعریف انواع جعل در اسناد رسمی و غیررسمی پرداخته و مجازات جعل و استفاده از سند مجعول را در جرائم مذکور پیش­بینی نموده است. مهم­ترین انواع جعل در سند رسمی و غیررسمی بوده که قانونگذار در مواد ۵۳۲ و ۵۳۶ به بیان آن­ها پرداخته است.

مطابق ماده ۵۳۲ قانون مذکور:  هر یک از کارمندان و مسئولان دولتی که در اجرای وظیفه خود در احکام و تقریرات و نوشته‌ها و اسناد و سجلات و دفاتر و غیر آنها از‌نوشته‌ها و اوراق رسمی تزویر کند اعم از این که امضاء یا مهری را ساخته یا امضاء یا مهر یا خطوط را تحریف کرده یا کلمه‌ای الحاق کند یا اسامی اشخاص‌را تغییر دهد علاوه بر مجازات‌های اداری و جبران خسارت وارده به حبس از یک تا پنج سال یا به پرداخت شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی‌محکوم خواهد شد.

مجازات دیگر جعل :

همچنین، مطابق ماده ۵۳۶ قانون مذکور هر کس در اسناد یا نوشته‌های غیر رسمی جعل یا تزویر کند یا با علم به جعل و تزویر آنها را مورد استفاده قرار دهد علاوه بر جبران‌ خسارت وارده به حبس از شش ماه تا دو سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

بنابراین در خصوص مجازات استفاده از سند مجعول، اگر سند جعلی و ساختگی مورد استفاده، سند رسمی باشد، مجازات آن ۶ ماه تا سه سال حبس یا سه تا هجده میلیون ریال جزای نقدی و اگر غیررسمی باشد، ۶ ماه تا دو سال حبس یا سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی است.

جهت مشاوره و کسب اطلاعات در این خصوص می توانید با وکیل آپ تماس بگیرید.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”1/2″][contact-form-7 id=”3418″][/vc_column][vc_column width=”1/2″][vc_single_image image=”3046″ img_size=”400*400″][/vc_column][/vc_row]