در این نوشته به قلم کارشناس وکیل دادگستری میخواهیم بگوئیم که فک رهن چیست ؟ قوانین فک رهن چه هستند و نکات فک رهن را که باید رعایت کنیم چه مواردی هستند. با وکیل آپ تا انتهای این مقاله همراه باشید.
فک رهن چیست؟
به طور کلی فک رهن از لحاظ حقوقی به معنای خارج ساختن ملکی از حالت رهن است که به عنوان وثیقه در رهن نهادی مانند بانک قرار دارد.
حال برای این که بتوانیم ملکی را به خرید یا فروش برسانیم باید قبل از هر چیر آن را از رهن خارج کرده یا به بیان دیگر فک رهن کنیم.
تا به اینجا شما با مفهوم این که فک رهن چیست آشنا شدید. در ادامه با ما برای توضیح بیشتر در خصوص این واژه و قوانین فک رهن و نکات فک رهن همراه باشید.
فک رهن عبارت است از آزاد کردن سند ملکی که به عنوان وثیقه در نزد بانک یا نهادی قرار دارد.
چه زمانی فک رهن امکان پذیر می باشد؟
این امر از طرق زیر امکان پذیر می باشد:
- فرد بدهکار بدهی خود را تسویه نماید.
- شخصی که ملک را به گرو گرفته، از طلب خود بگذرد.
- شخص وام دهنده از گرو گرفتن ملک انصراف دهد.
- مال در گرو (مرهونه) از بین برود.
دعوای فک رهن چیست ؟ و انواع دعوای فک رهن
دعوای فک رهن در قانون قالباً به دو شکل مطرح می شود:
- دعوای مستقل
- دعوای الزام به تنظیم سند رسم
در ادامه به تفصیل هر یک خواهیم پرداخت.
دعوای فک رهن به صورت مستقل
در حالت فک رهن مستقل شخص رهن دهنده متعهد به پرداخت دین خود در مدت زمان مشخصی است و یکی از اموال او در گروی شخص یا نهاد ثالثی مانند بانک قرار می گیرد.
در صورتی که شخص رهن دهنده نسبت به پرداخت همه دیون خود اقدام نکند، در این صورت بین شخص یا نهاد ثالث و شخص رهن دهنده دعوای حقوقی مطرح میشود.
شخص میتواند در چنین شرایطی دادخواستی تحت عنوان الزام به فک رهن و پرداخت اجرت المثل ایام عده فک رهن را، همراه با خسارات قانونی و بر مبنای قرارداد تنظیم کرده و به مرجع قضایی تسلیم نماید.
دعوای فک رهن و الزام به تنظیم سند رسمی
عمدتا سازندگان ملک و مستغلات و شرکت های عمرانی از طرفین این گونه دعاوی می باشند.
در این حالت سازندگان قبل از فروش ملک، آن را در اختیار بانک قرار داده و وام میگیرند.
سپس با تنظیم قول نامهای آن را به خریدار منتقل کرده و متعهد میشوند در مهلت زمان مندرج در قول نامه، ضمن فک رهن مال مرهونه، سند رسمی به نام خریدار تنظیم نمایند.
آیا امکان خرید و فروش ملکی که فک رهن نشده است وجود دارد؟
حتماً در آگهی های فروش ملک به اصطلاح “وامدار” برخورد کرده اید.
این موضوع به این معناست که خانه موردنظر با وام خریداری شده و همچنان در رهن بانک است.
بنابراین، مبلغ وام به عنوان بخشی از قیمت خانه، از مبلغ کل کسر میشود، اما از آن جا که این خانه فک رهن نشده است، همچنان امکان این وجود ندارد که سند آن به نام خریدار جدید منتقل گردد.
معمولا چنین معاملههایی از طریق وکالت و به صورت قولنامه ای صورت می گیرد.
به این شکل که فروشنده وکالتی به خریدار میدهد تا زمانی که اقساط وام تسویه شد، خریدار بتواند خانه را به نام منتقل نماید.
انواع فک رهن چیست ؟
انواع فک رهن چیست و برای خارج کردن یک ملک از حالت رهن به چند طریق می توان اقدام کرد؟
شما قبل از هرکاری می بایست با قوانین فک رهن و نکات فک رهن بطور کامل آگاه باشید تا بتوانید بهترین روش را انتخاب کنید.
به سه روش می توان ملک را فک رهن کرد:
- سپردهگذاری
- تسویه حساب کامل
- تعویض وثیقه
سپردهگذاری
در این روش متقاضی به بانک مراجعه میکند، میزان مانده بدهی او محاسبه میشود و مبلغی حدود ۱۱۰ درصد این مانده بدهی در بانک توسط متقاضی سپردهگذاری میشود و با این کار ملک از رهن بانک خارج میشود.
لازم به ذکر است که بعد از سپردهگذاری شخص باید به پرداخت اقساط وام خود ادامه دهد و تا زمانی که این اقساط به پایان نرسد امکان دست زدن به مبلغ سپرده وجود ندارد.
خوب است بدانید که بانک در ازای مبلغی که سپردهگذاری شده به صاحب سپرده سود میپردازد که این سود معادل بالاترین نرخ سود مجاز است، شخص میتواند با همین سود اقساط وام خود را بپردازد.
تسویه حساب کامل
یک راه دیگر برای فک رهن، تسویه کامل بدهی است.
اگر خانه و ملک شما وام دارد و تعدادی از اقساط آن را پرداخت کردهاید، در زمان فروش باید اقساط باقی مانده و بدهی تسویه نشده را به بانک بپردازید تا ملک از رهن بانک خارج شود.
برای این کار متقاضی باید با مراجعه به بانک برای تسویه حساب درخواست بدهد، بانک میزان بدهی باقیمانده را محاسبه میکند و متقاضی با پرداخت این مبلغ به طور کامل، سند خانه خود را از رهن خارج میکند.
تعویض وثیقه
میتوان با شرایطی اقدام به تعویض وثیقه و خارج کردن ملک از رهن بانک کرد.
در چنین شرایطی بدون نیاز به تسویه حساب با بانک، میتوان ملک را از رهن بانک خارج کرده و سند خود را آزاد کنند.
با این روش میتوان از دو طریق اقدام به تعویض وثیقه کرد:
روش اول آن است که سند ملک دیگری را که به نام خود راهن است، به بانک ارایه کرد.
روش دوم اینکه میتوان سند ملکی را که به نام شخص دیگری است، برای تعویض وثیقه به بانک ارایه کرد.
نکته : صورت راهن طبق قانون می تواند شخصی غیر از تسهیلات گیرنده باشد.
کدام یک از روش های فک رهن بهتر است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که این مساله به شرایط فرد بستگی دارد.
شما می بایست قبل از انجام هر کاری ابتدا با قوانین فک رهن و نکات فک رهن بطور کامل آگاهی داشته باشید.
اگر بیشتر اقساط باقی مانده و تنها تعداد کمی از آن پرداخت شده است، روش تسویه کامل بدهی راه حل بهتری خواهد بود.
علت این مساله این است که بدهی افراد به بانک از دو بخش که شامل بدهی اصلی و سود آن است تشکیل میشود و نسبت اصل بدهی و سود پرداختی برابر نیست.
در ماههای اول قسط، میزان سود پرداختی بیشتر از ماههای بعدی است.
به عبارت دیگر هرچه تعداد اقساط بیشتری پرداخت شود، میزان سود کمتر شده و اقساط باقی مانده بیشتر شامل بدهی اصلی متقاضی است.
به همین علت و به دلیل اینکه ملاک مبلغی که برای فک رهن از طریق تسویه حساب کامل پرداخت میشود، مبلغ اصل بدهی است اگر تنها چند قسط پرداخت شده و تعداد بیشتری از اقساط باقی مانده، بهتر است از روش تسویه حساب کامل استفاده شود، چرا که متقاضی کمتر ضرر میکند و صرفا باید مبلغ معادل اصل بدهی خود را به بانک بپردازد.
در مقابل اگر اکثر اقساط وام پرداخت شده، بهتر است به جای تسویه حساب کامل، از روش سپردهگذاری استفاده شود.
زیرا در این حالت شخص متقاضی مبلغ زیادی را برای سود پرداخته و برای تسویه باید اصل بدهی را که تقریبا مقدار کمی از آن را پرداخت کرده است، به بانک بپردازد.
بنابراین به صرفه است که از روش سپردهگذاری برای فک رهن ملک خود استفاده کند.
چگونه میتوان فک رهن انجام داد؟
از نظر لغوی کلمهٔ «فک» یعنی آزاد کردن، رها کردن و جدا کردن اما از نظر حقوقی فک رهن یعنی آنکه مالی که به عنوان وثیقه یا ضمانت در دست طلبکار بوده آزاد شود.
مثلاً فک رهن زمانی انجام میشود که اگر یک مال که به عنوان ضمانت وام در اختیار بانک است، از حالت ضمانت خارج شود.
چگونه میتوان فهمید که ملک در رهن است؟
برای اینکه در هنگام خرید یک ملک یا خانه مطمئن شوید که در رهن بانک نیست حتماً به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه کرده و وضعیت ثبتی سند را استعلام کنید.
البته توصیه میشود از خریدن ملکها و خانههایی که در رهن بانک هستند خودداری کنید تا مشکلات احتمالی آینده پیش نیاید.
این موضوع می توان گفت از کلیدی ترین نکات فک رهن و خرید ملک رهنی می باشد.
پیشنهاد می گردد قبل از هر اقدامی در خصوص قوانین فک رهن و نکات کلیدی فک رهن بطور کامل آگاهی کسب نمائید.
مراحل خرید و فروش ملک رهنی
- فروشنده از طریق دفتر اسناد رسمی موضوع را از بانک استعلام میکند. در صورت اعلام موافقت از سوی بانک، دفترخانه موافقت کتبی بانک را ضمیمه پرونده میکند و انتقال ملک صورت میگیرد. در حال حاضر سازمان ثبت اسناد و املاک کشور سامانهای را راهاندازی کرده که میتوان به صورت اینترنتی آخرین وضعیت ملک را استعلام نمود.
- خریدار در زمان معامله بخشی از مبلغ ملک مورد معامله را میپردازد و سپس فروشنده و خریدار متعهد میشوند در دفترخانه حاضر شوند. در دفترخانه خریدار بقیه مبلغ را پرداخت کرده و فروشنده نیز سند رسمی ملک را به خریدار منتقل میکند.
- در این مرحله با توافق طرفین، وام به خریدار منتقل میشود. برای رسمی کردن این توافق طرفین باید با حضور در بانک مراحلی را طی کرده و اسنادی را امضا کنند. پس از اتمام اقساط و هنگام فک رهن، لازم نیست خریدار به مراجع قضایی مراجعه و دادخواست بدهد، بلکه با وکالت از طرف فروشنده کلیه اقدامات قانونی را انجام میدهد.
قوانین فک رهن در املاک مشاعی
برای فک رهن از املاک مشاعی ابتدا باید صورتمجلس تفکیکی صادر شده و برای هر قطعه، سند تفکیکی صادر گردد.
سپس با پرداخت سهم وام یا بدهی بانکی هر قطعه، آن بخش از رهن آزاد میگردد و باقی سندها تا زمان پرداخت سهم بدهی در رهن باقی خواهند ماند.
این از نکات فک رهن و جزء قوانین فک رهن در املاک مشاعی می باشد.
نکات مهم درباره دعوی الزام به فک رهن و قوانین فک رهن
- چنانچه در یک معامله فروشنده یا سازنده متعهد به دعوی الزام به فک رهن سند ملک در موعد مقرر شود و به تعهد خود عمل نکند محکوم له می تواند اقدام به فسخ قرارداد کند.
- در تنظیم دادخواست باید حتما عنوان الزام به فک رهن صراحتا عنوان شود و از معادل آن استفاده نشود.
- تا زمانی که سند ملک در رهن است، نمی توان فروشنده را مجبور به تنظیم سند رسمی کرد و علیه او دادخواست تنظیم کرد.
- اگر شخصی به اصل بودن سند رهنی ملک مطمئن نبود و برای این موضوع بخواهد طرح شکایت می کند، ابتدا لازم است که دادخواستی تنظیم کند و ابطال سند رهنی را خواستار شود.
- چنانچه شخصی قبل از اینکه دعوا فک رهن مطرح شود، بدهی مرتهن را بدون اجازه او پرداخت کند، امکان اینکه به مدیون مراجعه کرد و دریافت مبلغ پرداختی را از او خواست وجود ندارد.
- در تنظیم دادخواست می توان همزمان با ارائه دادخواست پایان کار و صورت مجلس تفکیکی را اخذ کرد.
- در طرح دعوی تنظیم سند رسمی به خاطر مرهونه بودن ملک صرفا باعث تعهد فروشنده برای تنظیم سند رسمی نمی شود.
- در دعوی الزام به فک رهن اگر بانک مرتهن طرف دعوا قرار نگیرد، خدشه ای به حقوق مرتهن و طرح دعوا وارد نمی شود و فک رهن امکان دارد.
- در عقد قرارداد رهن مالکیت ملک از ید مالک خارج نمی شود. بنابراین معامله آن ملک قانونی و معتبر است، البته با تنفیذ مرتهن ممکن است.
- چنانچه خریدار ملک مرهونه را به شرط فک رهن مبیع قبول کند، این توافق منافاتی با حقوق مرتهن ندارد.
- اگر خریدار متعهد به فک رهن ملک مبیع شود، تا قبل از فک رهن و انجام تعهد نمی تواند دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی نماید.
قوانین فک رهن خوردو و شرایط برای فک رهن خودرو
قوانین فک رهن خوردو و شرایط برای فک رهن خودرو به شرح زیر می باشد:
- معرفینامه از طرف شرکت خودروسازی که خودروی مورد نظر در گرو آن است و صدور نامه مربوطه به بخش تعویض پلاک.
- تنظیم و ارائه نامه تسویه حساب از بخش اجرائیات چنانچه پرداخت جرایم معوقه انجام نشده باشد.
- مالک یا وکیل قانونی وی خودرو را به مرکز تعویض پلاک ببرد تا امور اداری فک رهن خودرو را انجام دهد.
- ارائه سابقه اطلاعات مرتبط با فک رهن خودرو در سایت پلیس راهور مربوط به محصولات شرکت سایپا و ایرانخودرو.
- تهیه و ارائه برگه معاینه فنی که از طرف مراکز مکانیزه مجاز برای اتومبیلهای دولتی یا شخصی صادر شده است.
- در حالتی که پلاک اولیه به اسم شرکت خودروسازی باشد، یک قبض بانکی با مبلغ ۱.۰۰۰.۰۰۰ ریال به شماره حساب ۲۱۷۱۱۵۹۰۱۳۰۰۲ در بانک ملی به نام «خزانهداری کل به خاطر مخارج نقل و انتقال خودرو» واریز و ارائه شود.
- در حالتی که پلاک اولیه خودرو به نام فرد (خریدار) و اتومبیل جز محصولات ایرانخودرو باشد، یک قبض بانکی به مبلغ ۴۰۰.۰۰۰ ریال از طریق شماره حساب ۰۱۵۱۸۰۱۰۰۱۱۲۴۳۲ در بانک قوامین برای فک رهن خودرو واریز و ارائه شود.
- در حالتی که پلاک اولیه به نام شخص (خریدار) و اتومبیل جز محصولات سایر شرکتهای دیگر باشد، یک قبض بانکی به مبلغ ۵۵۰.۰۰۰ ریال از طریق شماره حساب ۰۱۵۱۸۰۱۰۰۱۱۲۴۳۲ در بانک قوامین برای فک رهن خودرو واریز و ارائه شود.
- وجه تصویب شده برای صدور و ارسال کارت هوشمند خودرو پرداخت شود.
مدارک لازم برای فک رهن خودرو
- اصل سند رسمی مالکیت خودرو که از طریق پلیس راهور ناجا صادر شده است (برگ سبز خودرو)
- کارت خودرو
- اصل مدارک شناسایی و هویتی مالک یا وکیل وی که شامل شناسنامه، کارت ملی و همچنین در صورت نیاز وکالتنامه است
- اسناد مربوط به احراز محل اقامت مالک بر اساس نشانی قید شده در سند
- بیمهنامه معتبر شخص ثالث
خرید خودرویی که فک رهن نشده است
به عبارت دیگر یک مثال واضح از چنین شرایطی خرید اقساطی خودرو از شرکتهای خودروسازی داخلی است.
در این فرآیند خودروساز خودروهای تولیدی را بهصورت اقساطی به مشتریان میفروشد اما در ابتدا به جای سند، به آنها برگ سبز تحویل خواهد داد.
روی این برگه سبز که از سوی پلیس صادر میشود عبارت «سند در رهن» درج شده است.
بعد از آنکه شما تمام اقساط خودرو را بپردازید و مبلغ آن را تمام و کمال به خودروساز تحویل دهید، بر روی برگ سبز خودرو مهر دیگری با عبارت «خودرو فک رهن شد» ثبت خواهد شد.
با اضافهشدن این مهر به برگ سبز خودرو، شما مالک قطعی خودرو خواهید شد.
لازم به ذکر است که بعد از پرداخت اقساط خودرو و برای فک رهن سند خودرو باید مثل فرآیند تعویض پلاک به مراکز تعویض پلاک محل زندگی خود مراجعه کنید.
مدارکی مثل برگ سبز خودرو، کارت مشخصات خودرو، اصل مدارک شناسایی مالک، بیمه نامه شخص ثالث و همچنین مدارک مربوط به احراز محل سکونت مالک خودرو نیاز است.
نیاز است که بدانید برای احراز نشانی محل سکونت خود میتوانید سند منزل، قولنامه اجاره و حتی برگههای بیمهای نظام سلامت را ارائه کنید.
مدارک لازم جهت ارائه الزام به فک رهن در دادگاه
- مدارک شناسایی
- ارائه قرارداد رهن
- ارائه مدارک مستند مبنی بر پرداخت دیون
- درخواست جلب نظر کارشناسی و همچنین درخواست استعلام
- تحقیقات و استشهاد محلی
- شهادت شهود و مطلعین و سوگند در صورت لزوم
- سایر دلایل و مستندات لازم
کدام دادگاه برای رسیدگی به دعوای الزام فک رهن صالح است؟
رسیدگی به دعوای الزام به فک رهن ازنظر ذاتی در صلاحیت دادگاه های عمومی حقوقی است.
البته اگر قیمت مال مورد رهن کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف صالح برای رسیدگی است؛ اما ازنظر محلی باید به نوع مال توجه کرد.
به طورکلی اگر مال منقول باشد، با توجه به ماده ی ۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه عمومی حقوقی یا شورای حل اختلافِ محل وقوع قرارداد یا محل انجام تعهد صالح برای رسیدگی مناسب است.
همچنین لازم به ذکر است که منظور از تعهد، تعهد به فک رهن است.
چرا باید خانه ای که در رهن بانک است را فک رهن کنید؟
ملکی که به عنوان وثیقه در رهن بانک است، برای معامله خرید و فروش باید از رهن بانک خارج شود.
معامله خانه بدون فک رهن، طبق قانون مخالف منافع بانک است.
درواقع با توجه به ماده ی ۷۹۳ قانون مدنی، بدهکار نمی تواند در مالی که وثیقه قرار داده است، تصرفی انجام دهد که با حقوق طلبکار منافات داشته باشد.
مگر آنکه طلبکار به انجام این تصرفات راضی باشد؛
بنابراین زمانی که خانه در رهن بانک است، ممکن است فروش آن منافی با حقوق بانک در نظر گرفته شود و از این جهت شما را گرفتار کند.
در پایان جهت هرگونه مشاوره حقوقی و راهنمایی بیشتر در این خصوص می توانید با وکیل آپ در ارتباط باشید.